Urlop wypoczynkowy mogą wykorzystać osoby zatrudnione na umowę o pracę. Wymiar i zasady przysługiwania urlopu znajdują się w Kodeksie pracy. O prawie do dni wolnych stanowią również normy wyższego rzędu, np. Konstytucja RP. Jeśli pracodawca nie będzie ich przestrzegać, może grozić mu kara grzywny.
SPIS TREŚCI
- Urlop wypoczynkowy – ile dni?
- Urlop wypoczynkowy. Jak liczyć dni urlopowe?
- Jak obliczyć wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy?
- Kiedy przepada urlop wypoczynkowy
- Kiedy przysługuje urlop wypoczynkowy w nowej pracy
- Czy można wykorzystać urlop wypoczynkowy do przodu?
Urlop wypoczynkowy – ile dni?
Pracownik może wziąć urlop wypoczynkowy, aby odpocząć i nabrać sił do dalszej pracy. Jest to jedno z jego podstawowych praw. W zależności od stażu pracy, osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę (na okres próbny, czas określony, czas nieokreślony oraz czas określony w celu zastępstwa), na zasadzie mianowania, wyboru, powołania i spółdzielczej umowy o pracę przysługuje 20 lub 26 dni urlopowych. Wymiar urlopu wypoczynkowego jest pomniejszany proporcjonalnie do wielkości etatu, na jaki pracownik jest zatrudniony. Oznacza to, że osoba zatrudniona na ½ etatu ma prawo do 10. lub 13. dni urlopowych. O ile ustalenia z pracodawcą nie są inne, osoby zatrudnione na umowy cywilnoprawne (czyli zlecenie lub o dzieło) nie mogą skorzystać z płatnego urlopu.
Według art. 154 § 1 Kodeksu pracy wymiar urlopu wynosi:
- 20 dni, jeśli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
- 26 dni, jeśli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Prawo do urlopu jest niezbywalne. Oznacza to, że nie można z niego ani zrezygnować, ani oddać innej osobie. Czas, w którym pracownik otrzyma urlop wypoczynkowy, zależy wyłącznie od pracodawcy. We wniosku o urlop pracownik może wypełnić przedział, w jakim chciałby otrzymać wolne. Jeśli pracodawca stwierdzi, że w danym okresie pracownik jest niezbędny do funkcjonowania firmy (np. inne osoby z zespołu wcześniej zaplanowały urlop lub odbywają się w tym czasie ważne wydarzenia) pracodawca może nie zaakceptować wniosku o urlop.
Urlop wypoczynkowy. Jak liczyć dni urlopowe?
Nie każda osoba musi przepracować na umowie o pracę równe 10 lat, aby zyskać prawo do 26. dni urlopu. Do tego okresu wliczają się również lata edukacji. Ich liczba zależy od ukończonej szkoły:
| Ukończona placówka | Doliczany czas |
|---|---|
| Szkoła zawodowa (zasadnicza lub inna, równorzędna) |
Czas trwania nauki, który przewiduje program nauczania (maksymalnie 3 lata) |
| Szkoła średnia ogólnokształcąca | 4 lata |
| Średnia szkoła zawodowa | Czas trwania nauki, który przewiduje program nauczania (maksymalnie 5 lat) |
| Średnia szkoła zawodowa dla absolwentów zasadniczych i równorzędnych szkół zawodowych |
Maksymalnie 5 lat |
| Szkoła policealna | 6 lat |
| Szkoła wyższa (w tym uzyskanie tytułu licencjata, inżyniera czy magistra) |
8 lat |
Lata nauki nie są sumowane. Oznacza to, że po ukończeniu zarówno średniej szkoły ogólnokształcącej, jak i szkoły wyższej pracownikowi nadal nalicza się 8 przepracowanych lat. Co wlicza się do stażu urlopowego?
- czas, w którym osoba nie miała pracy i otrzymywała odszkodowanie;
- okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych;
- lata legalnej pracy za granicą;
- czas prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego;
- okres urlopu wychowawczego;
- czas urlopu bezpłatnego dla związkowca;
- okres urlopu na naukę;
- czas pobierania uposażenia senatora lub posła.
Umowy cywilnoprawne, o praktykę absolwencką oraz prowadzenie działalności gospodarczej nie wliczają się do stażu urlopowego. Oznacza to, że nie mają wpływu na to, ile pracownik w danym roku otrzyma dni urlopowych w przypadku podpisania umowy o pracę.
Oprócz standardowego wymiaru dni urlopowych niektóre osoby zatrudnione mogą wykorzystać dodatkowe dni wolne. Przedłużenie urlopu wypoczynkowego może nastąpić ze względu na zły stan zdrowia pracownika czy specyfikę wykonywanej działalności. Z dodatkowych dni urlopowych mogą skorzystać m.in. górnicy, inwalidzi wojenni, kombatanci, nauczyciele, osoby z niepełnosprawnościami, pracownicy socjalni, sędziowie czy prokuratorzy. Co więcej, w 2022 roku część inspektorów pracy zyskała dodatkowy urlop.
Jak liczyć 14 dni kalendarzowych urlopu wypoczynkowego?
Urlop wypoczynkowy można podzielić na części – nie trzeba od razu wykorzystywać wszystkich dni urlopowych. Jednak minimum jedna część tego urlopu musi wynosić przynajmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Oznacza to, że urlop musi trwać nieprzerwanie przez dwa tygodnie, wliczając w to soboty, niedziele i święta. Na te dni nie udziela się jednak urlopu, ponieważ jest to czas wolny od pracy. Często ma miejsce sytuacja, w której pracodawca udziela 10 dni urlopowych, choć w praktyce wolne pracownika trwa 14 dni.
Świadczenia urlopowe czy wczasy pod gruszą wypłacane w wielu zakładach pracy to dodatkowy motywator do wzięcia raz do roku dłuższego wolnego. Urlop wypoczynkowy warto zaplanować w taki sposób, aby zyskać jak najwięcej wolnego przy utracie jak najmniejszej liczby dni urlopowych. Dowiedz się, jak najkorzystniej zaplanować urlop w 2023 roku.
Jak obliczyć wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy?
Urlop wypoczynkowy jest płatny, dlatego pracownik otrzymuje w tym czasie wynagrodzenie. Aby obliczyć wypłatę za urlop wypoczynkowy, należy wziąć pod uwagę zarówno pensję zasadniczą, jak i inne świadczenia ze stosunku pracy:
- dodatki do wynagrodzenia (np. stażowy) oraz za pracę w nocy;
- pensję za nadgodziny (w przypadku pracy na niepełny etat);
- premie regulaminowe.
Podczas wyliczania wynagrodzenia za urlop nie bierze się pod uwagę:
- ekwiwalentów za urlop;
- nagród jubileuszowych, z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego itp.;
- odpraw (np. emerytalnych czy rentowych);
- wynagrodzenia i odszkodowania za rozwiązanie stosunku pracy (np. umowy o pracę);
- wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy;
- wynagrodzenia za zwolnienie lekarskie;
- wypłat z tytułu wypełnienia zadania lub osiągnięcia celu, które są jednorazowe i nie są cykliczne;
- wyrównania wynagrodzenia do płacy minimalnej.
Indywidualne przypadki związane z ustalaniem wymiarem urlopu czy wysokości wynagrodzenia najlepiej skonsultować z działem HR lub Kadr.
Kiedy przepada urlop wypoczynkowy
Nie zawsze udaje się w ciągu roku skorzystać z całego urlopu wypoczynkowego. Wówczas dni urlopowe przechodzą na następny rok. Trzeba je jednak wykorzystać do 30 września danego roku. W przeciwnym wypadku urlop wypoczynkowy przepadnie. Pula dni urlopowych wypełnia się na nowo zawsze 1 stycznia.
Czy urlop na żądanie przechodzi na następny rok? W ciągu roku 4 dni można wykorzystać jako urlop na żądanie, czyli dni wolne zgłoszone w ostatniej chwili. Możliwość skorzystania z urlopu wypoczynkowego nie przechodzi na kolejny rok. Oznacza to, że jeśli w danym roku kalendarzowym pracownik wykorzysta dwa dni urlopu na żądanie, w kolejnym nie może wziąć sześciu, tylko cztery.
Czy zatem urlop z 2022 przechodzi na 2023? Tak, jednak również trzeba go wykorzystać do 30 września 2023 roku. Taki urlop nazywa się urlopem zaległym. Jeśli pracownik nie wykorzysta w pełni wszystkich dni urlopowych, pracodawca musi wypłacić ekwiwalent za urlop. Pracownik nie może zrezygnować z prawa do urlopu. Urlop wypoczynkowy ma służyć pracownikowi jako odpoczynek i zebranie sił na kolejne miesiące wykonywania pracy. Odkładanie wykorzystania urlopu wypoczynkowego może prowadzić do przemęczenia i problemów ze zdrowiem.
Istnieje kilka wyjątków, w przypadku których urlop wypoczynkowy nie przepada. W prawie pracy roszczenia pracownicze przedawniają się po trzech latach. Oznacza to, że przez 3 lata od przedawnienia się urlopu pracownik nadal może ubiegać się o jego udzielenie. Urlop wypoczynkowy przedawnia się zawsze 1 października, ponieważ do 30 września należy wykorzystać urlop zaległy z poprzedniego roku.
Kiedy przysługuje urlop wypoczynkowy w nowej pracy
Wyjątkowa sytuacja ma miejsce, gdy pracownik podejmuje pracę po raz pierwszy w życiu. Z każdym przepracowanym miesiącem osoba zatrudniona zyskuje prawo do 1/12 wymiaru urlopu. W zależności od stażu pracy będzie to część z 20 lub 26 dni. Osoby podejmujące pracę po raz pierwszy otrzymają 1,66 dnia urlopowego za każdy przepracowany miesiąc. Wymiar urlopu wypoczynkowego oblicza się proporcjonalnie do przepracowanych miesięcy.
Urlop wypoczynkowy liczy się jako urlop u pierwszego pracodawcy do końca grudnia danego roku, nawet jeśli osoba zatrudniona zmieni pracę kilka razy w ciągu jednego roku. Pracownik nabywa prawo do kolejnych urlopów w każdym kolejnym roku kalendarzowym.
Zmiana pracodawcy a urlop wypoczynkowy
Zmiana pracodawcy w ciągu roku nie wpływa na ogólną liczbę dni urlopowych. Urlop wypoczynkowy rozkłada się proporcjonalnie pomiędzy pracodawcami.
Jak obliczyć urlop wypoczynkowy w nowej pracy? Wystarczy podzielić odpowiedni wymiar urlopu (20 lub 26 dni) przez 12 i pomnożyć otrzymany iloraz przez liczbę miesięcy, za którą mamy prawo do urlopu. Otrzymany wynik zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Jeśli osoba uprawniona do 26 dni urlopu, z którego nie wykorzystała żadnego dnia, rozpocznie okres zatrudnienia w lipcu, to u nowego pracodawcy może wykorzystać urlop za 6 miesięcy. Otrzyma wtedy 13 dni urlopowych. Gdy pracownik wykorzysta u poprzedniego pracodawcy więcej dni, niż proporcjonalnie przypadało na dany okres, to nowy pracodawca nalicza pozostałe dni urlopowe.
Analogiczne oblicza się wymiar urlopu wypoczynkowego na ½ etatu, ¾ etatu itd.
Czy można wykorzystać urlop wypoczynkowy do przodu?
Urlop na zapas – czy urlop wypoczynkowy można wziąć zaliczkowo? Według Kodeksu pracy pracodawca nie może udzielić pracownikowi urlopu „na zapas” z puli dni przypadających na kolejne lata.
Pracodawca może jednak nadać pracownikowi dłuższy urlop niż przysługuje mu za przepracowany czas. Zależy to wyłącznie od woli pracodawcy i nie jest to powszechna praktyka. Zazwyczaj pracownik, który chce wziąć więcej dni wolnego, musi skorzystać z bezpłatnego urlopu. Może się jednak zdarzyć, że pracodawca przyzna osobie zatrudnionej dodatkowe dni urlopowe i potraktuje je jako usprawiedliwioną, płatną nieobecność. Nie może jednak tych dni potrącić z puli dni wolnych z kolejnych lat.
Czytaj więcej
- Rodzaje urlopów pracowniczych. Który urlop wykorzystać?
- Jak zaplanować urlop w 2023 roku?
- Jak obliczyć wymiar czasu pracy w 2023 roku?
- Urlop szkoleniowy: kto może z niego skorzystać?
- Kiedy przysługuje urlop okolicznościowy?
